Azərbaycanda Daşınmaz Əmlak Hüququ və Qanunvericilik
Daşınmaz əmlak bazarı Azərbaycan iqtisadiyyatının mühüm seqmentlərindən biridir və bu sahənin hüquqi tənzimlənməsi dövlət tərəfindən ciddi şəkildə nəzarətdə saxlanılır. Azərbaycan qanunvericiliyi daşınmaz əmlakın alqı-satqısı, icarəsi, ipoteka ilə təmin edilməsi və mülkiyyət hüquqlarının qorunması məsələlərini əhatə edir.
Azərbaycanda Daşınmaz Əmlak Mülkiyyət Hüququ
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və Mülki Məcəlləyə əsasən, ölkə ərazisində daşınmaz əmlakın mülkiyyət hüququ dövlət, bələdiyyə və özəl mülkiyyət formalarında mövcuddur. Mülkiyyət hüququ qanunla qorunur və daşınmaz əmlak üzərində sahiblik, istifadə və sərəncam vermə hüquqlarını əhatə edir.
Mülkiyyət hüququnun yaranması əsasları:
- Daşınmaz əmlakın alqı-satqısı;
- Miras yolu ilə keçməsi;
- Hədiyyə müqaviləsi ilə mülkiyyətin dəyişməsi;
- Tikinti və ya yenidənqurma nəticəsində mülkiyyət hüququnun yaranması;
- Dövlət və ya bələdiyyə tərəfindən ayrılmış torpaqların sahibkarlıq və fərdi yaşayış məqsədilə mülkiyyətə verilməsi.
Daşınmaz Əmlakın Qeydiyyatı
Azərbaycan Respublikasında daşınmaz əmlakın qeydiyyatı Əmlak Məsələləri Dövlət Xidməti tərəfindən həyata keçirilir. Daşınmaz əmlakın dövlət qeydiyyatına alınması mülkiyyət hüququnun təsdiqi və qanuni qorunmasını təmin edir.
Qeydiyyat üçün tələb olunan əsas sənədlər:
- Şəxsi sənədlər (şəxsiyyət vəsiqəsi və ya pasport);
- Alqı-satqı, bağışlama və ya miras sənədləri;
- Texniki plan və layihə sənədləri;
- Dövlət rüsumunun ödənilməsini təsdiq edən qəbz.
Daşınmaz əmlakın dövlət reyestrində qeydiyyatı mülkiyyət hüquqlarının təsdiq edilməsi üçün məcburi prosedurdur və bu, yalnız qeydiyyatdan sonra hüquqi qüvvəyə minir.
Azərbaycanda Daşınmaz Əmlak Alqı-Satqısı
Daşınmaz əmlakın alqı-satqısı notarial qaydada həyata keçirilir. Əmlakın alınması və satılması prosesi zamanı aşağıdakı prosedurlar həyata keçirilir:
- Əmlakın hüquqi vəziyyətinin yoxlanılması – daşınmaz əmlakın hüquqi vəziyyəti, onun üzərində hər hansı məhdudiyyətin (ipoteka, həbs və s.) olub-olmaması müəyyən edilir.
- Alqı-satqı müqaviləsinin bağlanması – müqavilə notarius tərəfindən təsdiqlənir və tərəflərin hüquq və öhdəliklərini müəyyən edir.
- Ödənişin həyata keçirilməsi – tərəflər arasında razılaşmaya əsasən, ödəniş nağd və ya bank vasitəsilə edilə bilər.
- Dövlət qeydiyyatı – müqavilə Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətində qeydiyyata alınır və mülkiyyətçi rəsmi çıxarış (kupça) əldə edir.
Əcnəbilərin Daşınmaz Əmlak Alması
Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, əcnəbilərin mənzil və qeyri-yaşayış sahələrini almasına icazə verilir, lakin torpaq sahələrinin birbaşa mülkiyyətinə sahib olmaları qadağandır. Lakin əcnəbilər torpaq sahələrini icarəyə götürməklə və ya hüquqi şəxs yaradaraq dolayısı yolla torpaq sahələrinə nəzarət edə bilərlər.
İcarə və Kirayə Münasibətləri
Azərbaycanda daşınmaz əmlakın icarəyə verilməsi Mülki Məcəllə və İcarə Müqavilələri Haqqında Qanun ilə tənzimlənir. İcarə müqaviləsi notarial qaydada bağlanmalıdır və aşağıdakı əsas şərtləri əhatə etməlidir:
- İcarə müddəti;
- Ödəniş məbləği və qaydası;
- Tərəflərin hüquq və öhdəlikləri;
- İcarəyə verilən əmlakın təhvil-təslim şərtləri.
Qeyd: 11 aydan artıq müddətə bağlanan icarə müqavilələri mütləq dövlət qeydiyyatına alınmalıdır.
İpoteka və Kreditlə Daşınmaz Əmlak Alınması
Azərbaycanda ipoteka ilə mənzil alınması İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu və kommersiya bankları vasitəsilə həyata keçirilir. İpoteka krediti əldə etmək üçün əsas şərtlər:
- Sabit gəlir və iş yerinin olması;
- Kredit tarixçəsinin təmiz olması;
- İlkin ödəniş (adətən 10-30%);
- Bank və ipoteka fondunun tələblərinə uyğun gəlmək.
İpoteka müqaviləsi notarial qaydada təsdiqlənir və dövlət qeydiyyatına alınır. Əgər borc ödənilməzsə, bank ipoteka ilə təmin edilmiş əmlakı məcburi satışa çıxara bilər.
Vergilər və Rüsumlar
Daşınmaz əmlak əməliyyatları ilə bağlı əsas vergi və rüsumlar aşağıdakılardır:
- Əmlak vergisi – mülkiyyətçilər tərəfindən ödənilir və əmlakın sahəsinə və yerləşdiyi əraziyə görə hesablanır.
- Gəlir vergisi – daşınmaz əmlakın satışı zamanı əldə edilən mənfəətdən tutulur.
- Dövlət rüsumu – alqı-satqı və qeydiyyat proseslərində ödənilən məcburi rüsumdur.
- Əlavə Dəyər Vergisi (ƏDV) – yeni tikili mənzillərin satışında tətbiq edilir.
Daşınmaz Əmlak Mübahisələri və Məhkəmə İşləri
Daşınmaz əmlakla bağlı mübahisələr əsasən mülkiyyət hüquqlarının pozulması, müqavilə öhdəliklərinin yerinə yetirilməməsi və icarə münasibətləri ilə bağlı yaranır. Belə hallarda hüquqi müdafiə üçün aşağıdakı addımlar atılmalıdır:
- Məhkəməyə müraciət etmək – Daşınmaz əmlakla bağlı mübahisələr Mülki Məcəlləyə əsasən məhkəmə yolu ilə həll edilir.
- Mülkiyyət hüququnun tanınması – əmlakın qanunsuz zəbt edilməsi və ya mülkiyyət hüququnun tanınmaması hallarında məhkəmə vasitəsilə hüququn təsdiqi mümkündür.
- İcra prosesi – məhkəmə qərarı əsasında icra məmurları daşınmaz əmlakın boşaldılması və ya məcburi ödənişlərin həyata keçirilməsi prosesini icra edir.
Nəticə
Azərbaycanda daşınmaz əmlakla bağlı qanunvericilik və hüquqi tənzimləmə mülkiyyət hüquqlarının qorunması, şəffaf bazar münasibətlərinin formalaşdırılması və investorların maraqlarının müdafiəsi məqsədilə daim təkmilləşdirilir. Əmlak əməliyyatlarının uğurla həyata keçirilməsi üçün hüquqi dəstək almaq və qanuni prosedurlara tam əməl etmək vacibdir.
Daşınmaz əmlakla bağlı daha ətraflı hüquqi məsləhət və dəstək üçün Defence Law Office komandası ilə əlaqə saxlayın!
